Nhà Rông Tây Nguyên – nét văn hóa độc đáo của người đồng bào Tây Nguyên

Nhà Rông Tây Nguyên là biểu tượng văn hóa và là niềm tự hào của người đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Ấn tượng với lối kiến trúc độc đáo, khác biệt hẳn so với các kiểu nhà của người đồng bào khác. Theo dõi bài viết dưới đây để cùng tìm hiểu chi tiết hơn về lối kiến trúc nhà ở đặc sắc này của người Tây Nguyên.  

Đôi nét giới thiệu về Nhà Rông Tây Nguyên

Nếu nền văn hóa của người đồng bằng nước ta từ xa xưa tới nay gắn liền với cây đa, giếng nước, sân đình. Thì đối với người dân tộc sống tại vùng núi Tây Nguyên, nhà Rông là niềm tự hào về lịch sử cư trú của họ. Nhà Rông được sử dụng làm nơi phục vụ các phong tục sinh hoạt chung của một ngôi làng, là nơi tổ chức các cuộc họp của bộ máy điều hành và là nơi các lễ hội tâm linh của người dân địa phương được tổ chức hàng năm.

Chúng ta có thể bắt gặp những căn nhà Rông Tây Nguyên tại các buôn làng của người dân tộc Ê- đê, Gia – rai, Ba-na, Kontum,… Tuy nhiên, không ai có thể biết được chính xác về thời gian hình thành lối kiến trúc Nhà Rông. Mặc dù vậy, chúng ta đều có thể thấy rằng khi bất kỳ buôn làng nào được dựng lên, người dân tộc luôn tạo ra một ngôi nhà chung là không gian sinh hoạt của cả cộng đồng lưu giữ tinh thần đoàn kết dân tộc giống với nét văn hóa của người Bắc Bộ.

Hơn thế nữa, Nhà Rông còn mang trong mình nhiều ý nghĩa về văn hóa riêng biệt như:

• Nơi thờ cúng và lưu giữ các hiện vật mang ý nghĩa bảo hộ cho người dân như: dao, đá, cồng chiêng,…
• Nơi diễn ra các hoạt động lễ hội đặc sắc thường xuyên: cúng thành lập làng, cúng Cồng Chiêng,…
• Địa điểm đón tiếp khách quý khi tới thăm buôn làng và cung là nơi phân xử công lý cho các vụ kiện tụng, tranh chấp,…
• Đây còn là nơi hẹn hò, gặp mặt đôi lứa của các thanh niên tuổi đôi mươi.

Nhà Rông Tây Nguyên còn được xem là “linh hồn” của ngôi làng. Nếu nơi nào không có nhà Rông được gọi là “làng đàn bà”, hiểu cách khác đó là nơi đó sẽ không được công nhận là buôn làng chân chính hoặc nặng nề hơn sẽ không được công nhận là người dân tộc chân chính. Vì vậy, qua bao nhiêu thế hệ, Nhà Rông luôn giữ được vai trò quan trọng trong gìn giữ linh hồn của người dân làng nơi đây.

Nét kiến trúc độc đáo của Nhà Rông Tây Nguyên

Kiến trúc Nhà Rông Tây Nguyên mang đậm nét văn hóa người dân tộc miền núi. Nơi này gắn liền với nếp sống cộng đồng của dân bản, chính vì vậy nét kiến trúc của nhà Rông có rất nhiều điểm độc đáo, cụ thể là:

Vị trí xây dựng Nhà Rông rất được chú trọng

Nhà Rông là không gian sinh hoạt của cả bản làng, vì thế vị trí xây dựng phải được đặt tại trung tâm, mảnh đất bằng phẳng và rộng rãi đủ cho người dân cả bản sinh hoạt chung. Vị trí xây dựng nhà Rông phải cao ráo, thoáng mát vào mùa mè nhưng phải ấm áp vào mùa đông, đi từ xa có thể nhìn thấy nhà.  

Xây dựng nhà Rồng là việc rất quan trọng đối với người dân nơi đây, chính vì vậy, việc này sẽ được chỉ đạo bởi già làng và 1 người lớn tuổi có tiếng nói trong làng. Họ sẽ tập trung các thanh niên trai tráng trong làng lại để bàn bạc phương hướng xây dựng. Một căn nhà Rông được xây dựng sẽ tốn cả tuần đến cả tháng để bàn bạc chi tiết.

Những chất liệu gỗ được sử dụng để xây nhà Rông

Vật liệu dùng để xây dựng nhà Rông đều lấy từ cỏ, cây có sẵn trong tự nhiên. Các cây cột được lấy từ thân các cây gỗ trắc, hương,…loại tốt nhất để đảm bảo độ bền lâu, không bị mối mọt, mục nát, đặc biệt là phần thân gỗ đóng sâu dưới lòng đất. Mái nhà thường được làm từ các tán lá cỏ tranh lợp nhiều lớp xếp chồng lên nhau. Tuy nhiên, hiện nay các nguồn vật liệu tự nhiên này đang dần khan hiếm, các loại vật liệu hiện đại được áp dụng vào để sửa chữa và xây dựng nhà Rông Tây Nguyên cũng trở nên phổ biến hơn.

Kích thước Nhà Rông Tây Nguyên

Mái nhà Rông Tây Nguyên cao đến mức đi từ xa chúng ta có thể nhận ra dễ dàng giữa không gian ngồi làng. Hình ảnh mái nhà Rông trông như những lưỡi búa, lưỡi rìu, tuy nhiên không phải hình phẳng mà là hình elip. Mái hình elip nhìn có vẻ mất cân đối so với tổng thể căn nhà, nhưng lại có tác dụng giảm sức cản gió tốt, hơn nữa còn tạo ra sự khác biệt so với các căn nhà sàn của người dân trong bản.

Kích thước của Nhà Rông Tây Nguyên không cố định bởi còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: lối kiến trúc của mỗi dân tộc, sự quyền uy, sức mạnh cộng đồng, và tỷ lệ chiều dài và chiều rộng của căn nhà. Kích thước nhà Rông phổ biến nhất là: chiều dài 10m, chiều rộng 4m và chiều cao mái từ 15-16m.

Kết cấu Nhà Rông Tây Nguyên

Mặc dù không làm từ sắt thép, nhưng nhà Rông Tây Nguyên có kết cấu khá vững chắc. Khung nhà được làm từ 8 cột gỗ quý cao chót vót, liên kết với nhau theo thể thức cột vì kèo. Toàn bộ ngôi nhà được nâng đỡ bởi 8 chân cột chính và từ 2-6 chân cột phụ cắm sâu vào nền đất. Các mối nối của phần khung được gọt đẽo cẩn thận và nối với nhau bằng mây hoặc lạt tre. Sàn và vách nhà được đan từ tre nứa, giữa nhà dựng một hàng lan can để dựng các ché rượu mỗi khi dân làng có lễ hội.

Cầu thang được đẽo 7 – 9 bậc, mỗi dân tộc thì sẽ có một hình dáng cầu thang khác nhau, ví dụ như: người Jrai thiết kế cầu thang có hình bầu đựng nước, người Bana thì hình ngọn cây rau dớn,…Mái nhà Rông bao gồm 2 mái chính và 2 mái phụ có khung được làm từ các loại cây gỗ dài được gọi là rùi, lá dùng để lợp mái được người dân dùng lá cỏ tranh 9 – 10 tháng tuổi phơi khô.

Xem thêm:

• Nhà ba gian – nét kiến trúc truyền thống của người Việt

Các thiết kế nhà Rông Tây Nguyên đẹp ấn tượng nhất 2023

Nhà Rông đều có ở khắp các buôn làng Tây Nguyên, tuy nhiên tập trung nhiều nhất vẫn là ở Gia Lai và Kontum. Dưới đây là những ngôi nhà Rông Tây Nguyên nổi tiếng với vẻ đẹp và thiết kế ấn tượng nhất:

Nhà Rông lớn nhất Tây Nguyên ở làng Kon Sơ Lăl

Ngôi nhà Rông của làng Kon Sơ Lăl  (Gia Lai) rộng 320m2 và cao 20m, đây là ngôi nhà Rông lớn nhất Tây Nguyên. Toàn bộ kiến trúc ngôi nhà đều được làm từ mây, tre, gỗ, nứa,..hoàn toàn không sử dụng đinh hay vỉ chốt nào. Ngôi nhà này đã được xây dựng lại thay thế cho ngôi nhà cũ đã bị cháy rụi do sấm sét năm 2015. Điểm nổi bật ở đây chính là hình ảnh cây rau dớn và ông mặt trời được trang trí trên đỉnh mái và ở cầu thang, đây là biểu tượng đặc sắc của người dân tộc Bana.

Nhà Rông Tây nguyên nổi tiếng nhất tại làng Kon Klor

Nhà Rông Kon Klor dài 17m, rộng 6m và cao 22m, cũng được xây dựng trên nền đất cũ của căn nhà Rông đã bị đốt cháy vào năm 2010. Phần trụ ngôi nhà được làm từ gỗ xoay, lợi gỗ vô cùng quý hiếm. Họa tiết hoa văn đặc trưng của người dân tộc Bana. Đây là một trong những căn nhà Rông nổi tiếng thuộc tỉnh Kon Tum.

Xem thêm:

• Kinh nghiệm xây nhà chi tiết từ A – Z với 10 bước cơ bản

Nhà Rông Tây Nguyên đẹp làng Kon Jơ Dri

Nhà Rông Kon Jơ Dri ( Kon Tum) mang đậm nét kiến trúc đặc trưng tiêu biểu của nhà Rông ở Tây Nguyên. Ngôi nhà cao 16m và rộng 12m là niềm tự hào của người dân trong làng, xung quanh là những cây me nhiều năm tuổi tỏa bóng mát, cảnh vật vô cùng nên thơ và yên bình.

Ngày nay, xã hội không ngừng phát triển, các vật liệu xây dựng nhà Rông Tây Nguyên cũng dần được thay thế. Tuy nhiên, dù làm bằng vật liệu gì đi nữa, nhà Rông vẫn luôn giữ được nét đẹp văn hóa cộng đồng của đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Hy vọng với những thông tin về văn hóa kiến trúc nhà Rông được Nội thất Tứ Gia chia sẻ trên bài hữu ích đối với bạn.